Turystyka dostępna - definicja

Turystyka dostępna doczekała się definicji w Wikipedii, nie jest to oczywiście żaden wyznacznik popularności, ale jednak dowodzi, że coraz częściej mamy styczność z tym rodzajem turystyki również w szeroko rozumianej edukacji i nauce.

Turystyka dostępna jest różnie definiowana, prawdopodobnie nadal będą powstawać nowe definicje turystyki dostępnej, biorąc pod uwagę, że turystyka nie jest nauką ścisłą, ale raczej zjawiskiem, które stale się rozwija i rośnie, a jednocześnie zależy od wielu czynników politycznych, społeczno-gospodarczych, kulturowych i środowiskowych. 

Zgodnie z najnowszym i najbardziej wszechstronnym podejściem do tego, co oznacza pojęcie turystyki dostępnej, jest coraz bardziej oczywiste, że korzyści płynące z dostępności nie dotyczą wyłącznie osób z niepełnosprawnościami, ale raczej całej populacji. Uczestnikami turystyki dostępnej będą osoby z różnymi rodzajami niepełnosprawności, w tym z niepełnosprawnością psychiczną czy intelektualną, seniorzy oraz inne grupy osób ze względu na ich czasowy bądź trwały problem z dostępem do usług, np. osoby z tymczasową niepełnosprawnością lub które przez ograniczony czas używają kul, osoby niosące bagaże, ciężkie przedmioty lub pchające wózki, kobiety w ciąży, małe dzieci oraz osoby o niskim/wysokim wzroście lub z nadwagą. 

W świetle tej definicji turystykę dostępną odróżniają od innych rodzajów turystyki dwie istotne cechy. W pierwszym przypadku podróż turystyczną można zakwalifikować do turystyki dostępnej wtedy, gdy korzysta z niej osoba z niepełnosprawnością/ osoba starsza. W drugim przypadku element dostępnościowy powinien być decydujący od strony organizatora, a związaną z nimi aktywność powinno się realizować w sposób respektujący potrzeby osób z niepełnosprawnościami/ osób starszych. Turystyka dostępna cechuje się również wysokim stopniem trudności jej uprawiania. Bardzo często zmusza ona do wysiłku fizycznego i umysłowego, ponieważ każdą podróż należy starannie przygotować. 

DEFINICJA

Zgodnie z definicją UNWTO „turystyka dostępna” oznacza dostęp do informacji, dostęp do transportu lokalnego, dostęp do zakwaterowania oraz możliwość odwiedzania i uczestniczenia w wydarzeniach kulturalnych lub sportowych. Oznacza to nie tylko dostęp dla osób niepełnosprawnych, ale także dla osób z tymczasową niepełnosprawnością, rodzin z małymi dziećmi oraz starzejącej się populacji. Dostępność środków, aby sprostać ich wymaganiom dzięki uniwersalnemu projektowaniu i odpowiedniemu podejściu (UNWTO, 2016).

Wraz z rozwojem podejścia do niepełnosprawności ewoluowała również koncepcja turystyki dostępnej. Nie odnosi się ona wyłącznie do turystów, ale również do zakwaterowania lub dostosowania środowiska turystycznego tak, aby było ono dostępne dla wszystkich. Obecnie dąży się do tego, by zintegrować koncepcję turystyki dostępnej z ideą projektowania uniwersalnego poprzez dodanie bardziej uniwersalnych (globalnych) aspektów, takich jak np. powiązanie z potrzebami osób starszych, dostępność jako użyteczny 13 czynnik dla jak największej liczby osób oraz wykorzystanie specjalnych narzędzi do osiągnięcia dostępności.

Turystyka dostępna jest różnie definiowana, również jako czynnik społeczny i odpowiedzialny, który ma na celu zagwarantowanie dostępu do turystyki osobom o niskich dochodach, seniorom lub właśnie osobom z niepełnosprawnościami. 

Turystyka społeczna wraz z turystyką dostępną i wspomnianą w poprzednim podrozdziale turystyką zrównoważoną stanowi fundament europejskiej koncepcji Tourism for All. Kiedy zaczęto zajmować się tematem turystyki dostępnej, w wielu krajach pojawił się powszechny trend używania terminu Tourism for All (turystyka dla wszystkich). Terminy te nie są jednak równoważne. Turystyka dla wszystkich jest terminem, który obejmuje całą populację nie tylko pod względem dostępności, ale również pod kątem włączania grup ludności o różnych cechach gospodarczych i społecznych. W tym sensie dostępność urządzeń i usług turystycznych pomaga zagwarantować wszystkim ludziom prawo do wypoczynku (turystyka dla wszystkich). 

Ponadto dostępność jest cechą jakości produktu turystycznego, która jest coraz bardziej ceniona przez klientów. Turystyka dla wszystkich, zatem integruje inne podtypy turystyki, takie jak turystyka dostępna, turystyka społeczna i turystyka zrównoważona.

Cechy turystyki dostępnej 

Cechy turystyki dostępnej mogą być tożsame z zasadami wspomnianego wyżej, projektowania uniwersalnego, wskazującego na siedem zasad, według których należy postępować przy projektowaniu środowiska zabudowanego, produktów i usług ogólnodostępnych: 

1. sprawiedliwe wykorzystanie – projekt jest użyteczny i atrakcyjny dla ludzi o różnych umiejętnościach (możliwościach),

2. elastyczność użytkowania – projekt uwzględnia szeroki zakres indywidualnych preferencji i umiejętności odbiorców, 

3. prosta i intuicyjna obsługa – zastosowany projekt jest łatwy do zrozumienia, niezależnie od doświadczenia, wiedzy, umiejętności językowych czy obecnego poziomu koncentracji użytkownika, 

4. zauważalna informacja – projekt w sposób efektywny łączy ze sobą niezbędne informacje dla użytkownika, niezależnie od warunków otoczenia lub zdolności sensorycznych użytkownika, 

5. tolerancja błędu – projekt minimalizuje zagrożenia i negatywne skutki przypadkowego lub zamierzonego działania, 

6. niewielki wysiłek fizyczny – projektowanie w taki sposób, aby produkt był efektywny, wygodny i wymagał minimalnego wysiłku użytkownika, 

7. wymiary i przestrzeń dostępne i użyteczne – odpowiednia wielkość i przestrzeń przewidziana do podejścia, działania i wykorzystania produktu, niezależnie od wielkości, postawy lub mobilności użytkownika. 

Celem zarówno projektowania uniwersalnego, jak i turystki dostępnej powinno być zapewnienie użyteczności dla odbiorców przy uwzględnieniu ich różnorodności. Projekt/usługa musi być również atrakcyjna, nie tylko w rozumieniu estetycznym, ale również ekonomicznym, a jego celem powinno być zapewnienie wszystkim osobom możliwości korzystania z tych samych rozwiązań lub, jeśli nie jest to możliwe, zapewnienie rozwiązań równorzędnych. W takim ujęciu elementy projektowania uniwersalnego mogą być traktowane jako cechy turystyki dostępnej.

Przykład dostosowania aktywności fizycznej do potrzeb osoby z niepełnosprawnością. Nordic walking.

Po co nam udostępnianie usług? Między innymi dlatego, że prawie każdy na pewnym etapie życia będzie miał dodatkowe potrzeby, czy może wymagania, dotyczące dostępu - niezależnie od tego, czy będzie to osobiste nabycie na stałe lub tymczasowo w wyniku wypadku lub kontuzji, poprzez osobę z niepełnosprawnością w rodzinie lub w sytuacji podróży z kimś np. poruszającym się na wózku inwalidzkim. Powinniśmy udostępniać usługi turystyczne dla dobra wszystkich. Jednym ze sposobów jest stwarzanie możliwości do uprawiania turystyki - dostosowanie usług i produktów turystycznych, tak żeby każdy mógł i chciał z nich skorzystać. I właśnie Nordic Walking (NW) to aktywność, którą mogą wykonywać wszyscy bez względu na wiek czy poziom sprawności fizycznej. Podczas spacerów z kijkami możemy nawiązywać nowe znajomości, tempo ćwiczeń pozwala na swobodną rozmowę i nie jest wyczerpujące, więc oprócz oczywistych korzyści dla zdrowia, mamy tutaj dodatkowy czynnik społeczny.

Nordic Walking mogą uprawiać osoby niewidome, oczywiście jest tu wiele czynników indywidualnych, które należy brać pod uwagę podczas nauki i stałych sesji, ale nie jest to niemożliwe. Odbywają się już Mistrzostwa Polski Niewidomych i Słabowidzących na dystansie 5 km. Być może w przyszłości Nordic zagości na stałe w zawodach rangi mistrzowskiej niewidomych. Treningi i nauka na pewno będzie wymagać sporo wysiłku i determinacji ze strony niewidomych kijkarzy aby osiągnąć cel. Powinno się szczególnie pamiętać o rozgrzewce, marszu właściwym (min. 30 min, max. 1,5 godz.) oraz rozciąganiu. Przeprowadzamy rozgrzewkę, siłowo, mięśnie brzucha, nóg i mięśnie obręczy barkowej oraz ćwiczenia rozciągające a także zabawy integracyjne i ćwiczenia oddechowe. Każdy z niewidomych musi mieć partnera/przewodnika, którego zadaniem jest informowanie o zagrożeniach na trasie marszu. Czy nie ma górek lub kretowisk, korzeni, dołków i innych przeszkód. Niewidomi kijkarze pokonują swoje słabości, dążą do celu i czują adrenalinę w zdrowej rywalizacji. To wciąż jakiś ułamek procenta osób, które próbują tej aktywności, ale rokowania na opanowanie tej dyscypliny w tej grupie społecznej są duże, więc przyszłość jawi się w jasnych barwach. Przed przystąpieniem do organizacji treningu NW warto porozmawiać z przyszłymi kijkarzami o ich potrzebach, czy mają jakieś przeciwskazania do uprawiania aktywności na świeżym powietrzu itd. Wywiad pomoże dopasować trening do indywidualnych predyspozycji uczestników. Kijki podobnie jak biała laska, mogą służyć do identyfikowania nadchodzących przeszkód. Pomogą również zachować równowagę i wyprostować się, gdy szlak jest kamienisty lub nierówny. Aby ułatwić sobie marsz w grupie innych ludzi osoby niewidome mogą słuchać wskazówek dźwiękowych. Dźwięki, które sami wydają chodząc, dostarczają ważnych informacji o szlaku – jak kałuże, sypki żwir czy piasek oceniając, jak będzie wyglądała nawierzchnia szlaku, można być bardziej gotowym na dokonanie wszelkich zmian w chodzie.

Niewidomi mogą także korzystać z tzw. uprzęży czyli szelek dla tandemu: przewodnik i niewidomy. Zestaw składa się z dwóch par szelek i elastycznej liny... Więcej na temat Nordic Walking dla osób niewidomych w wywiadzie "Od ogółu do szczegółu czyli Nordic Walking osób niewidomych i słabowidzących" w rozmowie z przedstawicielami i przedstawicielkami Stowarzyszenia w Labiryncie, lub w czasopiśmie internetowym DOSTEPNOŚĆ nr. 6 (1/2022).

Bibliografia:

• Bilnicka A., 2022. Udostępnianie atrakcji turystycznych dla osób ze szczególnymi potrzebami, w: LUDZIE NAUKI PREZENTACJA TEMATYKI BADAWCZEJ LUB PRZEGLĄDOWEJ. Monografia z konferencji interdyscyplinarnej. Wydawnictwo Intellect, Waleńczów.
• Darcy, S., 2020. From tourism and disability to accessible tourism: a perspective article, in: Tourism Review, VOL. 75 NO. 1, pp. 140-144.
• UNWTO, 2020. Manual on Accessible Tourism for All: Principles, Tools and Best Practices – Module I: Accessible Tourism – Definition and Context, https://www.e-unwto.org/doi/pdf/10.18111/9789284418077
• Zajadacz A., Stroik E., 2016. Podstawy planowania rozwoju „turystyki dostępnej”, w: Uwarunkowania i plany rozwoju turystyki. Społeczno-ekonomiczne problemy rozwoju turystyki. Turystyka i Rekreacja – Studia i Prace, nr 16, ss. 65-83.
• http://www.razemnaszlaku.eu/?nordic-walking-w-tandemie,127 [dostęp 17.01.2022]
• https://marszpozdrowie.pl/poprz_wyd/szkolenie-nordic-walking-dla-niewidomych-i-slabowidzacych/ [dostęp 17.01.2022]